سرطان دهان و عوامل تشدید کننده آن!

آمار سرطان دهان

در واقع scc و opc در مجموع اپیدمیولوژی اغلب سرطان‌های سر و گردن را تشکیل می‌دهند و scc شایع‌ترین سرطان دهان است. scc و opc در مجموع جزو 6 سرطان شایع بدن در جهان هستند. 

در سال 2021 بروز این دو نوع سرطان در جمعیت جهان 4.2 درصد از همه سرطان‌ها بوده است. اما طبق یافته‌ها انتظار می‌رود این عدد به 62 درصد در سال 2035 برسد. آمار بهبودی در بقای 5 ساله بیماران مبتلا به سرطان دهان در کشور آمریکا بالای 62 درصد است و نسبت به سال‌های گذشته افزایش 16 درصدی داشته است که می‌تواند ناشی از افزایش دقت و حساسیت به تغییرات بدن توسط بیماران در مراجعه زودهنگام به پزشک و لذا آغاز به موقع درمان باشد. ضمن اینکه درمان‌ها و روش‌های جدیدی برای درمان ابداع و کشف شده است. 

چنانچه هر نوعی از علائم این نوع سرطان‌ها را در خود مشاهده کردید نیاز است تا با یک متخصص بیماری‌های دهان وقت مشاوره تنظیم کنید. اگر در شهر تهران زندگی می‌کنید، بهترین دکتر بیماری دهان در تهران همان پزشک متخصصی است که می‌تواند شما را در تشخیص زودهنگام و درمان موثر یاری کند.

فاکتورهای موثر در بروز سرطان دهان

ریسک فاکتورهایی که فرد را مستعد ابتلا به انواع سرطان دهان می‌کند، در یک مدل پیشگویی کننده منسجم شامل موارد زیر است:

• سن

• جنسی

• نژاد

• مصرف سیگار

• مصرف الکل

• تعداد شرکای جنسی مختلف فرد در طول زندگی

• عفونت HPV (ویروس پاپیلومای انسانی که بیشتر از طریق تماس پوستی - مخاطی بین شرکای جنسی انتقال می‌یابد)

از بین ریسک فاکتورهای فوق مواردی همچون سن، جنس و نژاد در کنترل ما نیستند، اما باقی موارد با اصلاح سبک زندگی قابل حذف و پیشگیری هستند. به عنوان مثال مطالعات جمعیت‌شناسی نشان می‌دهد که بالای 80 درصد از افرادی که دچار "سرطان دهان' شده‌اند، سیگار مصرف می‌کرده‌اند که با حذف آن می‌توان قدم موثری در کاهش ابتلا برداشت.

نقش سیگار در ایجاد شایعترین سرطان دهان؛ اسکواموس سل کارسینوما

تنباکوی موجود در سیگار، حاوی مواد کارسینوژن (Carcinogen) یا به عبارتی سرطان‌زای قوی است که شامل نیتروز آمین‌ها، هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای بوده که نقش قابل توجهی در پیدایش اسکواموس سل کارسینوما دارد. ضمن اینکه در صورت عدم استعمال سیگار هم، اثر قرار گرفتن در معرض دود آن نیز بسیار قابل توجه است و نباید از آن غافل شد، حتی اگر خود آن مصرف نشود. اما خبر خوش این است که اثر سرطان‌زایی سیگار با قطع مصرف آن، حدود 5 تا 10 سال پس از ترک سیگار، رو به کاهش می‌رود.

علاوه بر سیگارت (سیگارهای رایج موجود) مصرف تنباکو به صورت سیگار برگ یا غیرتدخینی مثلا جویدنی نیز باعث افزایش تولید کراتین و ایجاد سرطان دهان می‌شود.

نقش الکل در پیدایش اسکواموس سل کارسینوما

در مورد نقش الکل در پیدایش scc باید گفت تمام انواع نوشیدنی‌های حاوی الکل اعم از لیکور (سخت)، شراب و آبجو در اتیولوژی (Etiology) یا علت شناسی موثر شناخته شده‌اند. هر چند نتیجه مطالعات در بین ژن‌ها و جمعیت‌های انسانی مختلف متفاوت استِ، اما در همزمانی مصرف سیگار و الکل اثر سینرژیسم رخ می‌دهد، به این معنا که چون الکل باعث کم‌آبی و خشک شدن مخاط دهان می‌شود، لذا نفوذپذیری مخاط نسب به مواد سرطان‌زای موجود در دود سیگار افزایش می‌یابد.

در برخی مطالعات اثر محافظت‌کننده الکل بر قلب با افزایش سطح پروتئین‌های با چگالی بالا، وجود دارد. اما اثر سرطان‌زایی خود الکل به تنهایی قابل انکار نیست، لذا با وجود اثر محافظت‌کننده نیز باز هم توصیه به مصرف نمی‌شود.

راه‌های جلوگیری از سرطان دهان

• مصرف سبزیجات

• کاهش مصرف گوشت

• ترک سیگار و انواع دخانیات

• رسیدگی به بهداشت دهان

• مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالایی از ویتامین A، E و C

• مصرف غذاهای حاوی سلنیوم به دلیل اثر آنتی‌اکسیدانی

• مصرف بتاکاروتن و لیکوپن

رابطه اچ پی وی با شایع ترین سرطان دهان  

یکی دیگر از عواملی که scc را به همراه دارد اچ پی وی HPV :Human papillomavirus یا همان ویروس پاپیلومای انسانی است. اچ پی وی یک DNA ویروس است و بیش از 120 تیپ مختلف دارد که تیپ‌های 16، 18، 31 ، 33 و 35 آن از این بابت که با سرطان و تومور بدخیم در ارتباط هستند، جزو انواع پرخطر محسوب می‌شوند. HPV16 خود به تنهایی در 90 درصد سرطان‌های دهانی حلقی مثبت است. ژنوم این ویروس در سلول میزبان وارد ژنوم سلول فرد مبتلا می‌شود و آن را به یک سلول سرطانی تبدیل می‌کند.

رابطه الگوهای غذایی و شایع‌ترین سرطان دهان

از نظر رژیم غذایی مصرف کم سبزیجات و میوه‌جات و افزایش مصرف گوشت، تنباکو و الکل رژیمی سرطان‌زا محسوب می‌شود.

مصرف کدام گیاهان در بروز اسکواموس سل کارسینوما نقش دارند؟

گیاهانی مثل Betel (فوفل- گیاه اعتیاد آور) یا همان Arecanut، گیاه پان ماسالا، پان پراگ یا Gulka و آدامس Catechu یا Supari که بیشتر در کشورهایی مثل هند رواج دارند، همگی چه همراه تنباکو و چه بدون تنباکو، جزو مواد پرخطر سرطان‌زا و بوجود آورنده انواع اسکواموس سل کارسینوما هستند که نباید فریب بسته‌بندی‌های متفاوت یا تبلیغات ناصحیح تحت نام طب سنتی غیر علمی مبنی بر خواص مفید درمانی آن‌ها را خورد.

ارتباط وضعیت دهان و سرطان دهان از نوع اسکواموس سل کارسینوما 

دهانشویه‌های حاوی الکل، بهداشت و وضعیت نامناسب دندانی، دندان مصنوعی، ضربه‌ یا ترومای موضعی به قسمتی از دهان به صورت مزمن و برخی میکروارگانیسم‌ها عواملی کمک‌کننده در ایجاد انواع سرطان دهان و حلق هستند.